Programem profilaktyki raka szyjki macicy objęte są kobiety w wieku od 25 do 59 lat, które nie wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat. U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka takich jak zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków immmunosupresyjnych, zakażenie HPV – typem wysokiego ryzyka, badanie jest wykonywane co 12 miesięcy.
Profilaktyczne badania cytologiczne można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, udzielającym świadczeń w ramach umowy z NFZ. Do ginekologa naturalnie nie jest wymagane skierowanie. Kobiety, które są młodsze niż 25 lat i starsze niż 59 lat, mogą skorzystać z badania cytologicznego w ramach porady udzielonej przez lekarza specjalistę.
Profilaktyka raka szyjki macicy w NFZ
I. Etap podstawowy – cytologia
Etap podstawowy polega na pobraniu materiału do przesiewowego badania cytologicznego. Świadczenie to jest realizowane w poradni ginekologiczno-położniczej. Materiał jest wówczas przesyłany do pracowni cytologicznej gdzie następuje dokonanie oceny preparatu.
II. Etap diagnostyczny
Etap diagnostyczny przebiega w pracowni cytologicznej wyłonionej w drodze konkursu ofert i polega na ocenie mikroskopowej materiału. Po zbadaniu preparatu wynik przesyła się do poradni, która pobierała materiał do badania.
III. Etap pogłębionej diagnostyki
W sytuacji gdy wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy, lekarz ginekolog-położnik stosuje odpowiednie leczenie lub kieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę, którą jest badanie kolposkopowe, wykonywane w ramach Programu. Jeśli zachodzi konieczność weryfikacji obrazu kolposkopowego, pobiera się celowane wycinki do badania histopatologicznego. Na tej podstawie lekarz podejmuje decyzje dotyczące dalszego postępowania diagnostyczno-leczniczego: skierowanie do leczenia lub określenie terminu kolejnego badania cytologicznego.
Kobiety, z rozpoznaniem raka szyjki macicy lub innych schorzeń wymagających leczenia specjalistycznego, zostają skierowane na dalszą diagnostykę ewentualnie na leczenie do świadczeniodawców posiadających z NFZ umowy w odpowiednich rodzajach świadczeń.
Rak szyjki macicy jest szóstym, co do częstości, nowotworem u kobiet w Polsce – stanowi 10,7 % nowotworów u kobiet. Rocznie ok. 1.700 kobiet umiera z tego powodu (według rejestru nowotworów 2009 r.). Badania przesiewowe w kierunku wykrywania raka szyjki macicy polegają na wykonywaniu badań cytologicznych wymazów z ujścia zewnętrznego kanału i z tarczy szyjki macicy. Skrining cytologiczny, ze względu na niski koszt i wysoką skuteczność, jest najpopularniejszą metodą badań przesiewowych. W wyniku przeprowadzenia badania cytologicznego można wykryć zmiany przedrakowe i raka we wczesnym okresie zaawansowania choroby. W przypadku stwierdzenia zmian o charakterze dysplastycznym należy w celu weryfikacji wstępnego rozpoznania wykonać badanie kolposkopowe z celowanym pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.
Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy
- infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV);
- wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, szczyt zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 r. ż.)
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego;
- duża liczba partnerów seksualnych;
- duża liczba porodów;
- niski status społeczny i ekonomiczny;
- palenie papierosów;
- stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym;
- partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).
Efektywność skriningu
Warunkiem koniecznym dla efektywności skriningu cytologicznego jest jego masowość, gdyż szacuje się, że dopiero przy objęciu badaniami przesiewowymi 75% populacji możliwe jest uzyskanie 25% spadku umieralności. Badania naukowe natomiast dowodzą, iż 1,5% – 2% rozmazów cytologicznych prezentuje nieprawidłowości wymagające dalszych procedur diagnostycznych.
